Ο ζωγράφος Τζάκσον Πόλοκ – Αναφορά στον πίνακά του «Η Λύκαινα»

Προς τη Δύση (1934/35) Ένας από τους πίνακες στους οποίους ο Πόλοκ συνδύαζε χαρακτηριστικά θέματα της Αμερικανικής Δύσης.

Νικολέτα Νάνου

Μέλος της ομάδας

Ο ΛΥΚΟΣ ΜΑΣ ΕΝΩΝΕΙ

Η Λύκαινα

Την μορφή του λύκου τη συναντάμε συχνά στην ζωγραφική αλλά και γενικότερα στην τέχνη. Ως θεματολογία πρωτοεμφανίστηκε σε σπηλαιογραφήματα των προϊστορικών χρόνων, στις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να εκφραστεί καλλιτεχνικά με πρωτόγονα μέσα και θεματολογία που αντλούσε από την καθημερινότητα του, όπως το κυνήγι. Στο πέρασμα των αιώνων οι μέθοδοι, οι τεχνικές και τα μέσα εξελίχθηκαν, πολλά καλλιτεχνικά ρεύματα επηρέασαν την τεχνοτροπία  των ζωγράφων, η θεματολογία εμπλουτίστηκε αλλά η φύση εξακολουθεί να αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης για όλους τους καλλιτέχνες. Ο λύκος ως θέμα και πηγή έμπνευσης ακόμα και σήμερα συναντάται στη ζωγραφική, τη γλυπτική και σε άλλες μορφές τέχνης.

Ο Αμερικανός ζωγράφος Τζάκσον Πόλοκ(1912-1956), θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της νεότερης εποχής και βασικός εκπρόσωπος και πρωτοπόρος του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού[1], κινήματος που αναπτύχθηκε στην Αμερική την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Πόλοκ μεταξύ άλλων  ασχολήθηκε και με την αναπαράσταση του λύκου.

Γεννημένος το 1912 στην μικρή επαρχιακή πόλη Κόντι του Γουαϊόμινγκ, μέλος πολυμελούς οικογένειας, βίωσε δύσκολα παιδικά χρόνια. Η συνεχής απουσία του πατέρα του, η προβληματική σχέση με τη μητέρα του, η φτώχεια και οι συνεχείς μετακομίσεις, κλόνισαν την ψυχική του ισορροπία. Από τα νεανικά του χρόνια, εθίζεται στο αλκοόλ, στο οποίο οφείλεται ο πρόωρος θάνατος του. Σκοτώθηκε σε τροχαίο το 1956, οδηγώντας μεθυσμένος.

---

[1] Ο Πόλοκ δείχνει αποστροφή για την δομή και το σύστημα και η στάση του είναι αρνητική απέναντι σε έναν πολιτισμό που οδήγησε στο σφαγείο του  Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Για αυτόν πλέον δεν υπάρχει τίποτα άλλο πέρα από τον καμβά, την ψυχική του ένταση και την ικανότητα του να εκφράσει το ασυναίσθητο με άμεσο τρόπο, δηλαδή να παρουσιάσει την προσωπικότητά του μέσα από τον αυθορμητισμό. Αυτό είναι το βασικό συστατικό του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού του οποίου βασικός εκπρόσωπος υπήρξε ο Τζάκσον Πόλοκ. Δοκιμάζει νέες τεχνικές, όπως γυαλιστερά χρώματα, στάξιμο χρώματος πάνω στους πίνακες και αεροπίστολο μπογιάς. Αδιαφορεί για το θέμα και τον ενδιαφέρει πιο πολύ η κίνηση και ο ρυθμός στο έργο.

H πρώτη του επαφή  με το χώρο της μοντέρνας τέχνης γίνεται μέσω του περιοδικού “The Dial”. Το 1926 πηγαίνει στη Νέα Υόρκη και γίνεται μέλος της “Art Students League”. Παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής με τον Τόμας Χαρτ Μπέντον από το οποίο δέχεται μεγάλη επιρροή. Αργότερα φοιτά στο “Manual Arts High School” με δάσκαλο τον Φρέντερικ Τζον Ντε Σεντ Βρεν ο οποίος τον εισάγει στην αφηρημένη τέχνη, αλλά και στις θεωρίες του Κρισναμούρτι που η θεοσοφική κοινωνία αποκαλούσε «Μεσσία». Αποβάλλεται από τη σχολή και παρακολουθεί και πάλι μαθήματα ζωγραφικής με τον Μπέντον στην “Art Students League” και μαθήματα γλυπτικής στην τάξη του Άαρων Μπεν-Σμούελ στο “Greenwich House”. Η εμφάνισή του γίνεται εκκεντρική και εξεζητημένη και η συμπεριφορά του υπεροπτική και επιθετική. Δάσκαλός του  υπήρξε ο Τόμας Χαρτ Μπέντον, εκπρόσωπος του τοπικισμού, ρεύμα που δείχνει αποκλειστική προσήλωση στα συμφέροντα και τη ζωγραφική απόδοση της ιδιαίτερης πατρίδας του. Έτσι και ο ίδιος ο Πόλοκ αντλεί έμπνευση από την τέχνη κάθε είδους αυτοχθόνων της Αμερικής. Είναι άλλωστε μία γενικότερη τάση που διακατέχει τους Αμερικανούς καλλιτέχνες εκείνη την περίοδο, θέλουν δηλαδή να δημιουργήσουν ένα δικό τους καλλιτεχνικό ρεύμα, απορρίπτοντας τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό σε όλες του τις εκδοχές.

Η Λύκαινα (1943)

Ένας από τους σημαντικούς πίνακες του Πόλοκ είναι η «Λύκαινα», που αναφέρεται στην γνωστή λύκαινα της ρωμαϊκής μυθολογίας, η οποία θήλασε τον Ρώμο και τον Ρωμύλο, τους ιδρυτές της Ρώμης. Το κεφάλι του ζώου είναι στραμμένο προς τα αριστερά, ενώ διακρίνονται αρκετά καθαρά οι παραφουσκωμένοι μαστοί. Ο πίνακας αυτός μας παραπέμπει στα σπηλαιογραφήματα της προϊστορικής περιόδου. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ένα μέρος του σώματος παραπέμπει ίσως σε μαστόδοντο, επομένως δεν έχουμε να κάνουμε με λύκαινα αλλά με μειξογενές υβρίδιο, προϊόν της ένωσης δύο διαφορετικών ζώων. Ωστόσο, όλα αυτά δεν είναι παρά μόνο εικασίες. Η τάση του Πόλοκ να συσκοτίζει παρά να φωτίζει το εικονογραφικό περιεχόμενο γίνεται εντονότερη με τα χρόνια και θα κορυφωθεί κατά την περίοδο των τεράστιων πινάκων του. Το περίγραμμα του σώματος της λύκαινας αποδίδεται με παχιές λευκές και μαύρες πινελιές. Η τεχνική του είναι λάδι και γκουά, ενώ έχει προσθέσει και γύψο στις χρωστικές ουσίες για να ενισχύσει την αναγλυφικότητα και την πλαστικότητα των μορφών οι οποίες προβάλλουν μέσα από ένα συνονθύλευμα χρωμάτων και γραμμών.

Όπως ήδη αναφέρθηκε ο Πόλοκ αδιαφορούσε για το θέμα αλλά τον ενδιέφερε κυρίως η σύνθεση του έργου. Συχνά δεν έδινε όνομα στους πίνακές του, απλώς τους αριθμούσε.

Σίγουρα ο Τζάκσον Πόλοκ αποτελεί μία ιδιάζουσα περίπτωση καλλιτέχνη. Όμως, η ευφυΐα του σε συνδυασμό με την ψυχική του αστάθεια τον οδηγούν στην καινοτομία, εκφράζοντας άμεσα τη συναισθηματική του κατάσταση. Διδάχτηκε από τους προκατόχους του και δημιούργησε νέες και άγνωστες γλώσσες στην τέχνη με ευελιξία και σφαιρικότητα στην έκφραση του συναισθήματος. Δικαίως λοιπόν θεωρείται από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της σύγχρονης εποχής που δημιούργησε σπουδαίους πίνακες με θέμα το λύκο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Σημειώσεις Ιστορίας Της Τέχνης – Αρχαίος Κόσμος / Ντούλα Μουρίκη -Αθήνα 1988
2. Jackson Pollock – Μια Άλλη Προσέγγιση / Ηλίας Κράνος (φοιτητική διάλεξη – Αρχιτεκτονική σχολή Ε.Μ.Π. – Σεπτέμβριος 2008)
3. Τζάκσον Πόλοκ 1912-1956 / Leonard Emmerling – Μετάφραση Αλίκη Φιλίππου – Εκδόσεις Taschen
4. Jackson Pollock – New Approaches / MOMA – New York 1999
5. The Philosophy and Politics of Abstract Expressionism / 1940 -1960 – Nancy Jachec
6. Abstract Expressionism – Creators And Critics: An Anthology / Επιμέλεια  – Clifford Ross – New York / Abrams 1990